Brief aan het nageslacht

Tijdens de Lejeune Branchedag 2023 op 30 maart jl. werd de documentaire ‘The Decade of Action’ vertoond waarin politici, corporate CEO’s en wetenschappers hun visie geven op de rol die de private sector kan spelen in het beperken van onze impact op het klimaat. In de film worden zij gevraagd om een brief aan hun achterkleinkinderen te schrijven en stukken daaruit voor te lezen. Hierdoor geïnspireerd werden ook de deelnemers aan de Branchedag uitgenodigd om hun persoonlijke voornemens inzake verduurzaming voor de volgende generaties op schrift te zetten. Onderstaand de brief die Jules Lejeune na afloop schreef.

Den Haag, 31 maart 2023

Lieve nakomeling,

Op het moment van schrijven ben je nog geen zaadje of zelfs maar een kiem. Hooguit een voornemen voor later van mijn eigen kinderen. Ik stel me voor dat je dit leest in het jaar 2050.Zelf hoop ik het jaar 2050 nog mee te maken. Als alles meezit zit jij dan in de fase waarin Luc, Max en Lisa op dit moment verkeren, of heb je op zijn minst je adolescentie achter je gelaten en ben je een twintiger in de bloei van je leven.

Flashback

Ik probeer me een voorstelling te maken van het leven in de aankomende jaren ’50. In de vorige eeuw waren dat de jaren van wederopbouw, na een halve eeuw met twee verwoestende wereldoorlogen. Het waren jaren van ongebreidelde groei en optimisme, waarin voormalige vijanden in Europa besloten tot de oprichting van wat later de Europese Unie ging heten.Van zes leden groeide die in een halve eeuw uit tot maar liefst 28 lidstaten, nadat de val van de Berlijnse Muur in 1989 de tw

eedeling tussen het democratische West-Europa en het socialistische Oost-Europa had doorbroken. Door vrijmaking van de wereldwijde handel, steeds betere verbindingen over land ter zee en via de lucht, en de opkomst van het internet werd de wereld steeds nauwer met elkaar verbonden.

Optimisme

Schrijver Francis Fukuyama stelde in 1989 in zijn boek ‘The End of History and the Last Man’: “Wat we misschien meemaken is niet alleen het einde van de Koude Oorlog, of het voorbijgaan van een bepaalde periode van de naoorlogse geschiedenis, maar het einde van de geschiedenis als zodanig: dat wil zeggen het eindpunt van de ideologische evolutie van de mensheid en de universalisering van de westerse liberale democratie als de definitieve vorm van menselijke regering.

”New York Times journalist Thomas Friedman bracht ‘The World is Flat: a Brief History of the Twenty-first Century ’ uit, waarin hij beschrijft dat onder invloed van het internet en technologische innovatie de wereld zich steeds meer ontwikkelt tot een gelijk speelveld van handel en diensten. Het World Economic Forum van Professor Schwab (de jaarlijkse bijeenkomst in Davos van wereldleiders, economen en culturele en maatschappelijke organisaties) had het over ‘The Great Reset’'.

Grenzen

Maar het was bepaald niet alleen rozengeur en maneschijn. Al in 1972 waarschuwde een groep wetenschappers en ondernemers, verenigd in de Club van Rome, in hun rapport ‘Grenzen aan groei: een wereldwijde uitdaging’ voor de consequenties van ongeremde groei. Hoewel het boek destijds veel aandacht kreeg, was het in eerste instantie aan dovemans oren gericht. In tegendeel: de wereldbevolking verdubbelde in de halve eeuw daarna van 4 naar 8 miljard mensen, (fossiele) grondstoffen raakten uitgeput. De sterk vervuilende gevolgen van industriële activiteit voor bodem, water en lucht begonnen steeds merkbaarder gevolgen te hebben voor het klimaat. Ondanks toenemende ontwikkeling en welvarendheid namen de schaarste en ongelijkheid wereldwijd toe.

Net als de meeste ontwikkelde landen zit Nederland op dit moment aan de grenzen van zijn groei. Over twee weken, op 12 april 2023, is het ‘Dutch Overshoot Day’. Wetenschappers hebben berekend dat op die dag ons land haar rantsoen aan grondstoffen voor het hele jaar al heeft verbruikt. Wereldwijd ligt dat moment ergens in juli, maar er zijn landen die al in het eerste kwartaal aan hun taks zitten.

Actie

Zoals zo vaak gaat er de nodige tijd overheen tussen het (h)erkennen van het probleem en het komen tot concrete actie. Pas vanaf het tweede decennium van deze eeuw werd de urgentie van het sluimerende probleem door de wereldpolitiek omgezet in concrete maatregelen. Met het Klimaatakkoord van Parijs en de Sustainable Development Goals van de VN (beide uit 2015), en op Europese schaal met de Green Deal uit 2019 werden internationaal ambitieuze doelstellingen afgesproken voor 2030 en 2050 om de klimaatverandering en de uitputting van grondstoffen tebeperken, onze producten en processen ‘circulair’ te maken en de wereldbevolking meer gelijke kanse

n te bieden. Veel organisaties zijn op dit moment bezig om de gestelde doelen te vertalen naar concrete acties op hun eigen niveaus.

Vooruitdenken

2050 blijft een magisch jaartal dat de afgelopen jaren in veel lange termijnvisies werd gebruikt, al wordt die horizon onder invloed van de huidige urgentie steeds verder naar voren gehaald.

Om mij een voorstelling te maken van jouw toekomstige jaren heb ik geprobeerd terug te halen hoe er in mijn eigen jonge jaren tegen de huidige tijd werd aangekeken. Toevallig overleed deze week een van mijn jeugdhelden, Wim de Bie, de ene helft van het fameuze satirische duo Van Kooten en De Bie (ook wel ‘Koot en Bie’). De afgelopen week werd uitgebreid teruggeblikt op het oeuvre van dit duo (dat eind jaren ’90 ermee ophield) en steeds werd geconcludeerd dat ‘zij hun tijd ver vooruit waren’. Beide heren wisten niet alleen hun eigen tijdgeest feilloos in te schatten en te typeren, ze slaagden er keer op keer ook in deze te projecteren op de toekomst.

Zo koppelden zij de oliecrisis uit 1973 aan het rapport van de Club van Rome een jaar eerder, en was in een sketchje uit dat jaar behalve de benzine ook de leeftijd op de bon. De Bie tekende in ruil voor benzinebonnen 25 jaar bij zodat zijn sterfjaar 1998 kon worden verlegd naar ... 2023, en hij de nieuweeeuw nog kon meemaken. De heren waren de bedenker van het woord ‘doemdenken’ dat de sombere tijdsgeest van de beginjaren ’80 typeerde. Hun ‘Tegenpartij’ was de voorloper van het opkomende populisme van deze dagen. En uitgerekend in de week van zijn overlijden vallen de Vastenperiode en de Ramadan samen, een verwijzing naar een ander filmpje van de heren. Als het religieuze duo De Positivo’s pleiten zij daarin voor de ‘Chrislam’, een fusie tussen het Christendom en de Islam. De heren lopen daarmee vooruit op de oplopende spanningen tussen beide religies in Europa sinds ‘9/11’ in 2001.

Plotwendingen

Hadden we het duo nog maar om een blik op 2050 te werpen. Er zijn mensen die beweren dat de toekomst ‘in de sterren staat geschreven’. Toevallig stonden een paar weken geleden de planeten

Jupiter, Venus en onze eigen Aarde bijna op één lijn, maar in werkelijkheid verloopt het leven zelden langs rechte lijnen. Zeker na de afgelopen hectische jaren is het lastig om door de huidige puntenwolk ook maar een glimp op te vangen van de nabije toekomst. Laat staan van 2050.

We zijn vaak geneigd om de toekomst te bezien vanuit onze eigen belevingswereld en ons eigen verhaal door te trekken. We gaan dan voorbij aan onverwachte plotwendingen zoals de corona crisis die ons er extra van bewust heeft gemaakt dat klimaatverandering een pandemie in vertraagde vorm is. Of van de bloedige inval van Rusland in Oekraïne die ons niet alleen teruggeworpen heeft in de tijd, maar ons ook weer eens met de neus op de feiten heeft gedrukt dat het onverstandig is om all

es in te zetten op één bron van grondstoffen.

In deze tijd is ‘Artificial Intelligence’ (AI) de nieuwste plotwending. Wellicht dat AI ons kan helpen de datapunten richting de toekomst te ontwarren en te helpen. Maar AI wordt nog altijd gevoed door gegevens die een weerslag zijn van menselijk denken en doen. En het is nog altijd het gezamenlijk menselijk handelen dat het verleden, heden en toekomst verbindt.

Verantwoordelijkheid

Mijn werkende leven sinds 1990 heb ik tot nu toe besteed aan het helpen van brancheorganisaties en hun leden om samen te werken aan gemeenschappelijke doelen. ‘De vereniging is meer dan de som der leden’ en die formule heeft zich door de eeuwen heen, al vanaf de middeleeuwen bewezen.

Onze Branchedag van gisteren ging over het thema ‘Van duurzaam denken naar DOEN’, om de rol van verenigingen als versneller van verduurzaming te belichten. Spreker Michel Scholte, idealist, ondernemer en twee jaar daarvoor winnaar van de eretitel ‘Minister van de Nieuwe Economie’ (wie weet is hij tegen jouw tijd wel een echte ‘elderly statesman’), haalde het motto ‘With great power comes great responsibility’ van de stripheld Spider Man aan. Als je het vermogen hebt om dingen te beïnvloeden en veranderen, heb je de verantwoordelijkheid voor een ander.

In dit opzicht hebben families, gemeenschappen en verenigingen veel met elkaar gemeen. Zij hebben het vermogen om normen en waarden te creëren en over te dragen op de volgende generatie, ze hebben het vermogen om gedragsverandering af te dwingen, en ze hebben het vermogen om processen te versnellen door samenwerking.

Als er één woord is dat de impact van alle drie karakteriseert is dat wel het woord ‘VERANTWOORDELIJKHEID’. Zoals voormalig Denker des Vaderlands Daan Roovers het een tijd geleden formuleerde: ‘Gewoon een kwestie van goed voorouderschap’.

Ik wens dat de genomen verantwoordelijkheid ertoe zal leiden dat ‘jouw’ jaren ’50 net zo optimistisch en bloeiend zullen zijn als die van 100 jaar geleden.

Met liefdevolle groet,

Je voorouder Jules