De vereniging: stille kracht van gezamenlijke vooruitgang

Het jaar 2024 is in alle hevigheid losgebarsten. Het water daalt van alle kanten op ons neer. Van boven dankzij de natste herfst sinds tijden, van voren via Gerrit en Henk, van achteren via Rijn en Maas en hun vertakkingen in onze Delta, van onderen door het gestegen grondwater en ondergelopen kelders. Het creëert adembenemende wolkenhemelen en waterlandschappen waar de Hollandse meesters likkebaardend naar zouden kijken, maar stelt ook de vraag wanneer bij onze watermanagers het kwijlen tot aan de lippen staat. Volgens een Nederlandse krant is een eventueel toekomstig samenvallen van ‘1953’ (de Watersnoodramp in Zeeland) en ‘1995’ (de evacuatie van het Rivierenland) onwaarschijnlijk, maar het risico daarop is wel toegenomen. Een ‘Perfecte Storm’ zou wel ons klimaatbewustzijn op scherp stellen.

Het geeft te denken dat stormen in deze dagen de namen van afgetreden weermannen krijgen, en ik vraag me af hoe onze ‘Gerrit’ heeft gebekt in het Verenigd Koninkrijk waar de storm eind december op zijn hoogtepunt was. Maar nu natuurfenomenen steeds meer deel gaan uitmaken van ons dagelijks leven, gaan we dan straks de seizoensmatige overstromingen, hittegolven, droogte en bosbranden ook een naam geven?

Internationale context

Vreemd genoeg speelde in ons land dat voor 60% onder de zeespiegel ligt (and counting…), het veranderende klimaat en de internationale context geen enkele rol in de recente parlementsverkiezingen. Met de hoofdthema’s ‘immigratie’ en ‘bestaanszekerheid’ is hiermee in zekere zin wel een verband, maar de vraag is of de verder opgehoogde dijken onze blik voorbij de horizon hebben vertroebeld. En dat terwijl op dit moment de politieke en economische turbulentie toeneemt en het aantal conflicten volgens de VN wereldwijd op recordhoogte ligt.

Een nieuwe geschiedenis?

De Nederlandse verkiezingen waren een voorproefje van de verkiezingstsunami die dit jaar de democratische wereld zal overspoelen. In 2024 zal bijna de helft van de stemgerechtigde wereldbevolking de gang naar de stembus maken, met als blikvangers Rusland (voor wat die verkiezingen waard zijn), India, de Verenigde Staten en natuurlijk onze eigen Europese Unie.

Volgens een recent interview in het FD met filosoof Francis Fukuyama (die van ‘

The End of History’, na de val van de Muur in 1989), is nu ‘het prestige van democratieën in verval’. Aan het eind van dit jaar zullen we weten of deze electorale watergolf in de democratische uiterwaarden achter de dijken is blijven steken, of dat haar vernietigende kracht ons in de richting drijft van een autocratische Nieuwe Geschiedenis.

Stormachtige tijden

In zijn recente manifest, ‘De perfecte storm – op zoek naar een nieuwe balans’, heeft de Rotterdamse transitieprofessor Jan Rotmans het over de opeenstapeling van crises die leidt tot de chaos die nodig is om noodzakelijke veranderingen in beweging te brengen. Te lang hebben we deze door ‘polderen’ tegengehouden, en brancheorganisaties hebben daarin volgens hem als hoeders van de status quo een vertragende rol gespeeld.

Waterscheiding of waterverbinding?

In Nederland, een van 's werelds dichtstbevolkte deltagebieden wat betreft bevolking, landbouw, industrie, logistiek en dataverkeer, zijn we dol op 'polderen'. Geert Mak heeft uitvoerig beschreven hoe dit voortvloeide uit onze eeuwenlange strijd tegen water en klimaat en consensus en draagvlak onze nationale cultuur is geworden. Onze andere grote Nederlandse cultuurkracht benutte juist het risicovolle water van zeeën en oceanen om het avontuur grensverleggend op wereldschaal aan te gaan. Het is maar net hoe je naar water kijkt: scheidt de rivier ons van de overkant of verbindt zij de twee oevers?

Het wenkend perspectief van de onderstroom

Het poldermodel heeft ons land lange tijd veel gebracht in een periode van relatief eensgezinde globalisering. De afgelopen decennia zijn echter ook de schaduwzijden van nauwe internationale verbondenheid aan het licht gekomen, en dit heeft geleid tot toenemende polarisering van samenlevingen.

‘De vereniging’ als maatschappelijk fenomeen staat daarom voor een nieuwe uitdaging. Eerder genoemde Jan Rotmans heeft het over het wenkend perspectief van de ‘onderstroom’. Zoals hij Confucius vrij vertaald aanhaalt: ‘opbouw gebeurt in stilte, terwijl vernietiging gepaard gaat met veel kabaal’. Met andere woorden: laten we ons meeslepen in de huidige bovenstroom van cynisme en pessimisme, of laten we ons inspireren door de stille kracht van gezamenlijke vooruitgang?

De vereniging als agent van verandering

Afzonderlijk zijn we tot weinig in staat als het gaat om het aangaan van de grote uitdagingen van deze tijd. Maar gezamenlijk kunnen we veel bereiken. Daar waar overheden en individuen tekort schieten, kunnen verenigingen de onderstroom op in beweging houden. Ze fungeren als agenten van verandering. Ze zijn de stille kracht van de gezamenlijke vooruitgang.

Aan het begin van ons 60^e jubileumjaar wens ik u namens de voltallige staf van Lejeune Association Management een geslaagd 2024! Ik zie u graag op een van onze jubileumsessies.

Jules Lejeune
Algemeen directeur