Verenigingsmanagement de jaren '00: een roerig begin van het nieuwe millennium

Verenigingsmanagement in tijden van roerige verandering

Welkom op het blog ter gelegenheid van het 60-jarig jubileum van Lejeune. In aanloop naar het jubileumcongres op donderdag 31 oktober presenteren we de komende maanden een blogreeks waarin we de zes decennia van Lejeune Association Management voorbij laten komen. Per decennium vertellen we iets over de context: de wereldgeschiedenis, economische, maatschappelijke en bestuurlijke ontwikkelingen én hoe ons bureau zich aan de hand daarvan voortdurend heeft ontwikkeld.

Deel 6 – de jaren ’00: een roerig begin van het nieuwe millennium

Het jaar 2000 werd met spanning tegemoet gezien, mede door de gevreesde Millennium Bug. 'Y2K' bleek een storm in een glas water, maar de overgang naar de 21e eeuw was stormachtig. Niet 1-1-00, maar 9/11 markeerde het jaar daarop een scheidslijn. De 'War on Terror' in Afghanistan en Irak had langdurige geopolitieke gevolgen. Later zorgde de kredietcrisis na de val van Lehman Brothers voor een dreigende instorting van het mondiale financiële systeem. De EU groeide in 2004 en 2007 van 15 naar 27 leden, met landen die ooit achter het IJzeren Gordijn zaten en bezig waren aan een inhaalslag vergelijkbaar met het naoorlogse herstel in de oorspronkelijke lidstaten.

In Nederland veroorzaakte het boek ‘De Puinhopen van Paars’ en de moord op auteur Pim Fortuyn aan de vooravond van de parlementsverkiezingen in 2002 een politieke aardverschuiving. Globalisering en marktintegratie leidden tot consolidatie, flexibiliteit en toenemende arbeidsmobiliteit binnen Europa. De invoering van de euro als gemeenschappelijke munt op 1 januari 2002 markeerde een nieuwe stap in de Europese eenwording, al duurde het nog jaren totdat de omrekening naar oude nationale prijzen overbodig werd. Digitalisering veranderde samenlevingen drastisch. Parallel aan de ‘Dotcom Bubble’ op de effectenbeurzen, ontstonden ‘Web 2.0’, sociale media en smartphones, wat zorgde voor revoluties in het dagelijks leven. Brancheorganisaties moesten zich aanpassen aan deze veranderingen.

Afbeelding gegenereerd met Dall-E

Mondiale ketens en arbeidsverdeling

In het nieuwe millennium leidde China's toetreding tot de WTO tot een enorme groei van het land als 'De Fabriek van de Wereld'. Ook de andere BRICS-landen (Brazilië, Rusland, India en Zuid-Afrika) ontwikkelden zich snel. Thomas Friedman beschreef in "The World is Flat" (2005) hoe nieuwe technologieën landen als China en India integreerden in de wereldwijde keten van producten en diensten. Dit resulteerde in een explosieve groei van de middenklasse en welvaart in opkomende landen.

Uitbreiding EU

De uitbreiding van de EU naar het oosten bracht nieuwe arbeids- en kapitaalstromen op gang. Jonge, goed opgeleide burgers uit nieuwe lidstaten trokken naar het westen (waar de beroepsbevolking vergrijsde en de jongere generatie zich steeds meer richtte op de dienstensector), terwijl publiek en privaat kapitaal naar de nieuwe lidstaten stroomde voor modernisering van economieën en infrastructuren. Westerse investeerders namen bedrijven over of verplaatsten productie naar het oosten.

Consolidatie van bedrijfstakken en invloed op brancheorganisaties

Mondiale ketenvorming en Europese marktintegratie beïnvloedden ook brancheorganisaties ondersteund door Lejeune. In de verpakkingssector richtte ECMA een 'Multinational Branch' op voor bedrijven met vestigingen in meerdere landen en introduceerde Europese leveringsvoorwaarden en een e-commerce protocol. Dit speelde in op de opkomende trend van Europese aanbestedingen en e-tenders.

In de flexibele verpakkingssector werd Flexible Packaging Europe (FPE) opgericht om een gezamenlijke stem te hebben in het Europese debat over verpakkingen en milieu. Door consolidatie daalde echter het aantal leden van FPE snel, waardoor de vereniging besloot ook zelf op te gaan in het grotere geheel van de Europese aluminiumfolieorganisatie EAFA.

De Europese wet- en regelgeving op het gebied van mededinging werd in deze periode steeds belangrijker voor brancheorganisaties, wat leidde tot striktere interne regels en richtlijnen voor samenwerking binnen de branche.

Hybride samenwerking op Europese schaal

Binnen Europese branchestructuren verschoven accenten, waarbij grote bedrijven zich meer gingen richten op Europese belangenbehartiging. Door hun omvang en netwerk hadden deze bedrijven minder behoefte aan brancheorganisaties voor kennisdeling, maar konden ze voor gezamenlijke belangenbehartiging niet zonder samenwerking met kleine en middelgrote bedrijven. Hierdoor ontstond een hybride organisatiemodel, waarin grote ondernemingen lid waren van zowel Europese koepels als nationale organisaties. Europese en nationale brancheorganisaties zagen zich gedwongen om hun ‘scope’ te herijken. Polen, Hongarije, Tsjechië en Turkije werden gewilde congreslocaties. Mondiaal vervingen China en India Amerika en Japan als bestemming van studiereizen.

In 2001 vond met steun van de Europese Unie in New Delhi een matchmaking evenement plaats tussen Europese en Indische labeldrukkerijen (bron: FINAT)

Individualisering: klanten als lid, leden als klant

In de jaren 2000 nam de individualisering toe, mede door technologische ontwikkelingen die personalisatie van producten en diensten mogelijk maakten. In Nederland leidde de Wet Flexibiliteit en Zekerheid tot meer ZZP'ers en een afname van de organisatiegraad onder werknemers. Traditionele instituties, zoals kerken en familie, verloren terrein. Een vreemde paradox ontstond: daar waar commerciële ondernemingen het concept van lidmaatschap omarmden om klanten aan zich te binden, gingen verenigingen hun leden steeds meer als klant benaderen met speciale ledenvoordelen, kortingen en exclusieve diensten. Het beginsel ‘What’s in it for me?’ werd in verenigingen steeds belangrijker.

Web 2.0 en sociale media

De opkomst van Web 2.0 en sociale media versterkte de trend naar individualisering. Platforms zoals Google, Facebook, YouTube en Twitter maakten het mogelijk voor individuen om eigen content maken en bestaande te delen en online netwerken te bouwen, functies die tot dan toe het domein waren van mediabedrijven en verenigingen. De introductie van de iPhone in 2007 maakte deze media permanent toegankelijk en gaf de opkomst van 'selfies' een boost, wat de nadruk op het individu verder versterkte.

De opkomst van digitale content en media ging ook steeds meer ten koste van gedrukte media. De domeinen van uitgeverijen, verenigingen en individuen gingen elkaar steeds meer overlappen waar het gaat om inhoud, verbinding en netwerken.

Kyoto Protocol

In 2005 trad het Kyoto Protocol in werking, met verplichtingen voor industriële landen om broeikasgasemissies te verminderen. De noodzaak om actie te ondernemen tegen klimaatverandering werd steeds duidelijker, zoals in hierna komende decennia verder zou blijken met het Klimaatakkoord van Parijs, de Europese Green Deal en de Sustainable Development Goals van de VN.

Het Lejeune-verhaal

Mans Lejeune droeg zijn operationele verantwoordelijkheden reeds in de late jaren ’90 over en werd in 1997 benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Na de eeuwwisseling droeg hij op 1 januari 2002 het bedrijf over aan Jules. De overname was nog in guldens, maar de afwikkeling vond plaats in euro’s. Mans bleef actief als onbezoldigd adviseur, redacteur en als verhuurder van de kantoorruimte aan de Laan Copes waarin Lejeune was gevestigd.

Kort nadat ‘zijn’ Kartoflex in 2006 het predicaat ‘Koninklijk’ had verworven overleed plotseling Herman Voskamp, alom gewaardeerd Lejeune collega van het eerste uur en gedurende vele jaren een prominent gezicht in zowel de verpakkingen- als de recyclingsector. Drie jaar eerder was een andere oudgediende, Robert Jelgerhuis, kort na zijn pensioen overleden.

Ter gelegenheid van haar 100-jarig bestaan ontving opdrachtgever Kartoflex in 2006 het predicaat ‘Koninklijk’. Enkele weken na de ceremonie overleed secretaris Herman Voskamp. Van links naar rechts: Commissaris van de Koningin van Zuid-Holland, J. Franssen, Mans Lejeune en Henk Schoorl - Inzet toenmalig voorzitter Kartoflex Voskamp

Zo liet de periode na de eeuwwisseling een generatiewissel zien in de bezetting voor de diverse grote opdrachtgevers. Het voert te ver om alle namen van opdrachtgevers en personen uit het verleden van Lejeune terug te halen, maar bij Kartoflex (kartonnages en flexibele verpakkingen) kwam het beheer in handen van Hans van Schaik en Hélene van ’t Hoff, bij de recycling organisaties FNOI (oudpapier) en MRF (metaalrecycling) vormde Hans Koning een team met Henriëtte Jongbloed en Lisanne Lejeune (later trad ook Hielke van den Brink toe tot het recyclingteam). Voor FINAT (labels) kwam het team te bestaan uit Jules Lejeune, Taco Zevenbergen, Jakovina van Haeringen, en Manon Kienjet (later opgevolgd door Elke Verbaarschot). Astrid Lejeune leidde Afera, ondersteund door Stephanie Feith. De verenigingen in de flexibele verpakkingensector werden tot het vertrek van FPE ondersteund door Roger Loop, Wouter Thalen en Barbara Ginter. Laatstgenoemde volgde in 2007 Astrid Willems bij ECMA en Pro Carton (vouwkarton) waar zij een team ging vormen met secretaris Jules Lejeune en Angela Ashruf. In de loop van het decennium kwamen ook Marten Zwaving, Arianne Vijge, Rogier Krabbendam en Mark Macaré het verenigingsmanagement voor andere organisaties versterken.

Op de financiële administratie trad Cora van der Lek toe en kwam Richard Elings de administratie versterken, na diens vertrek gevolgd door Marrie Rijkaart die ook personeelszaken ging doen. Het Management Team werd uitgebreid met Lisanne Lejeune als Office Manager voor operationele taken.

Bedrijfshockey team Lejeune 2002/2003

Het sterk verjongde team binnen Lejeune deed ook buiten de kantoormuren van zich spreken. Het mixed bedrijfshockeyteam werd in die jaren meermaals kampioen in de Haagse bedrijfscompetitie en haalde enkele malen de landelijke finale. De jaarlijkse ‘Buitendag’ werd een toonbeeld van creativiteit, sportiviteit en kameraadschap. ‘Lejeune Branchedagen’ zoals bij Cap Gemini in Utrecht en het Havenbedrijf Rotterdam versterkten de band met de opdrachtgevers en andere partijen in de verenigingswereld.

Jules Lejeune

Zes decennia Lejeune Association Management. Lees via de onderstaande links alle blogs:

Verenigingsmanagement de jaren '00: een roerig begin nieuwe millennium